ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ:

Μαθήματα κορμού: Συγκριτική Τ.Α., Διοικητικό Δίκαιο, κ.α.

Μαθήματα επιλογής: Δίκαιο Διεθνών Σχέσεων και Διεθνών οργανισμών, Ευρωπαϊκό Δίκαιο, Κοινωνιολογία

ΝΑΙ :

στην Αγγλική: «Comparative Analysis of Territorial Governance and Spatial Planning Systems»,

στην Γαλλική: «Systèmes comparatifs de planification spatiale et de gouvernance territoriale»,

στην Ιταλική: «Sistemi di pianificazione territoriale e di governo del territorio comparati».

Στην πορεία του 21ου αιώνα, ο χώρος, οι τόποι και τα τοπία (σε τοπικό & διεθνές επίπεδο) μετασχηματίζονται, πλάθοντας νέους χώρους, υπό την επίδραση των σύγχρονων χωρικών επιπτώσεων που προκύπτουν από τα φαινόμενα της παγκοσμιοποίησης και της πολυμορφίας των αλλεπάλληλων διεθνών κρίσεων. Χωρικές επιπτώσεις που προκύπτουν από την ανθρώπινη δραστηριότητα της μεταμοντέρνας κοινωνίας των πολιτών σχετικά με την αρμονική, ισόρροπή και αειφόρο ανάπτυξη ή χωρικές επιπτώσεις που προκύπτουν από τη διαμόρφωση -και προοδευτική επιβολή- νέων πλανητικών ολιγαρχιών με στόχο τη διακυβέρνηση του πλανήτη;

Γνώσεις: Το μάθημα στοχεύει στην μελέτη του χώρου, η έννοια του οποίου είναι μια από τις σημαντικότερες έννοιες, τόσο στον κλάδο των κοινωνικών όσο και στον κλάδο των θετικών επιστημών. Ο χώρος είναι ένα μόρφωμα που οφείλει τα χαρακτηριστικά του σε μια πληθώρα παραγόντων, από τις διεργασίες του φυσικού περιβάλλοντος μέχρι την ιστορική κληρονομιά του παρελθόντος του ανθρώπου, και από την αλληλεπίδραση των οικονομικών δραστηριοτήτων μέχρι τις ιεραρχικές δομές της πολιτικής εξουσίας. Πιο συγκεκριμένα, το μάθημα φιλοδοξεί να θέσει τις βάσεις για μια πολύ-τομεακή και διεπιστημονική προσέγγιση του χώρου.

Το μάθημα στοχεύει, επίσης, να μελετήσει τους τόπους που συναντάμε μέσα στον χώρο, του οποίου η εννοιολογική διάσταση είναι πάντα πιο ευρεία και, συχνά, πιο αφηρημένη, γιατί ο χώρος είναι μια έννοια ομπρέλα που εμπεριέχει όλες τις χωρικές διαστάσεις του ανθρώπινου νου και των κοινωνικών φαντασιακών παραστάσεων. Ωστόσο, ο ευρύς και αφηρημένος χώρος γίνεται τόπος όταν επενδυθεί με φαντασιακή σημασία ή προσωπικές και κοινωνικές αξίες∙ ο τόπος, δηλαδή, αναδύει προσωπική ή κοινωνική ατμόσφαιρα κι αυτό τον αναδεικνύει σε βιωμένο χώρο.

Το μάθημα στοχεύει, επιπλέον, στη μελέτη του τοπίου που αποτελεί «μια χωρική έκταση, όπως την αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι, της οποίας ο χαρακτήρας έχει διαμορφωθεί ως αποτέλεσμα της δράσης και της αλληλεπίδρασης φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων» (άρ.1§α ΕΣΤ/Φ/2000). Στοχεύει, ακόμα, στην μελέτη των αλλαγών του τοπίου, μέσα από τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης και των διεθνών κρίσεων, όπως πχ. η περιβαλλοντική-κλιματική αλλαγή.

Το μάθημα στοχεύει στην ενίσχυση των γνώσεων των φοιτητών σε θέματα που αφορούν στους χωρικούς μετασχηματισμούς που λαμβάνουν χώρα από το ξεκίνημα του 21ου αιώνα, στη δημιουργία νέων χώρων και στην ανάδυση νέων μορφών χωρικής διακυβέρνησης, σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, κυρίως, λόγω της επίδρασης της παγκοσμιοποίησης και της πολυμορφίας των διεθνών κρίσεων. Πιο συγκεκριμένα, στοχεύει στην ενίσχυση των γνώσεων των φοιτητών στον χωρικό σχεδιασμό και τη στρατηγική χωροταξία, καθώς και στις σύγχρονες μορφές εδαφικής διακυβέρνησης (στον ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο).

Ιδιαίτερη βαρύτητα και έμφαση δίνεται στην συγκριτική μελέτη των χωρικών θεσμών άσκησης δημόσιας εξουσίας, με έμφαση στην επιτελική εμπλοκή των εδαφικών θεσμών δημοσίου δικαίου (όπως πχ. το κράτος και η ΤΑ) σε θέματα χωρικού σχεδιασμού και διακυβέρνησης. Οι γνώσεις των φοιτητών ενισχύονται, μέσα από την συγκριτική μελέτη και ανάλυση σημαντικών εφαρμοσμένων παραδειγμάτων χωρικού σχεδιασμού και διακυβέρνησης στον διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο.

Δεξιότητες & Ικανότητες: Το μάθημα συμβάλλει, επίσης, στην ενίσχυση των δεξιότητων των φοιτητών τόσο στον εντοπισμό και την ανάλυση περιπτώσεων νέων χωρικών αναδιαρθρώσεων και μετασχηματισμών στο διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο, όσο και στην ικανότητα αξιοποίησης και μεταφερσιμότητας των δεξιοτήτων αυτών (transferability of skills) με στόχο την χωρική αναζωογόνηση (spatial regeneration) των ελληνικών περιοχών.

Τέλος, έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη δράσεων στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού με αντικείμενο: 1. - τη δημιουργική επιχειρηματικότητα (τοπικά συστήματα παραγωγής), 2. - τη δημιουργική καινοτομία και τους κόμβους παραγωγής know-how (clusters, districts και τοπικά συστήματα παραγωγής), 3. - τα τοπία και τα πολυδιάστατα συμπλέγματά τους ως περιοχές υψηλής ελκυστικότητας και κατεξοχήν χώρους μαρτυρίας και ανάδειξης των τοπικών ταυτοτήτων και ιδιαιτεροτήτων, 4. - τον παράκτιο και νησιωτικό (οικο)τουρισμό, καθώς και την αειφόρο/συμμετοχική διαχείριση σε υδάτινες και άλλες ευαίσθητες περιοχές, κλπ.

Αναζήτηση, συγκριτική ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών

Βιβλιογραφική επισκόπηση σε ελληνικό και διεθνές περιβάλλον

Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις

Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον

Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών

Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα

Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον

Εφαρμογή της γνώσης στην πράξη

Λήψη αποφάσεων

Αυτόνομη & ομαδική εργασία

Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου και ισότητας

Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής

Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης.

Τίτλος ενότητας

Επισήμανση: Η ενδεικτική θεματολογία που ακολουθεί οργανώνεται σε έξι (6) επί μέρους θεματικές ενότητες. Η κάθε μία από τις έξι (6) θεματικές ενότητες αντιστοιχεί σε μια διάλεξη, δηλ. σε μια εβδομάδα διδασκαλίας, εκτός από την 2η θεματική ενότητα, η οποία αντιστοιχεί σε οχτώ διαλέξεις (συνολικά 13 εβδομάδες διδασκαλίας).

1η θεματική ενότητα (1 εβδομάδα διδασκαλίας):

1 - ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ (-ΧΡΟΝΟΥ) ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ

1.1. - ΧΩΡΟΣ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣ (ΧΩΡΟΧΡΟΝΟΣ): Χώρος και Χρόνος ως θεμελιώδεις έννοιες, αλληλένδετες και αλληλοσυμπληρούμενες, για την κατανόηση της παραγωγής και αναπαραγωγής των χωρικών σχηματισμών/ μετασχηματισμών, με έμφαση στις μεταμοντέρνες κοινωνίες.. Άλλες αλληλένδετες έννοιες για την κατανόηση του χώρου: Θέση – Τοποθεσία, Τόπος, Τοπίο, Απόσταση, Κλίμακα, Χωρική Αλληλεπίδραση, Χωρική Διαφοροποίηση, Χωρική Κατανομή – Συγκέντρωση – Διασπορά, Περιφέρεια (ομοιογενής, πολική, προγραμματισμού).

1.2. - ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ: Ανασκόπηση σύγχρονων κοινωνιολογικών ρευμάτων και κοινωνικών-οικονομικών διεργασιών για την κατανόηση των νέων τάσεων που διέπουν την παραγωγή/ αναπαραγωγή δημοσίου/ ιδιωτικού Χώρου και άλλων Χώρων (πχ. κυβερνοχώρος, facebookland, twitterland, κλπ) στις μεταμοντέρνες κοινωνίες.

1.3. - ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ: Χαρτογραφία, γεωγραφικά συστήματα, τηλεπισκόπηση, ποιοτικές μεθοδολογίες, Μεθοδολογίες SWOT, κα.

1.4. - ΤΟΠΙΟ: Η αμφίδρομη σχέση Κοινωνίας και Τοπίου (φυσικά και δομημένα τοπία, τοπιακές και μνημειακές αξίες, κλπ). Το ζήτημα του "αλφαβητισμού τοπίου" ("landscape literacy"). Η έννοια του Τοπίου ως κληρονομιά (φυσική και πολιτιστική) και ως χωρικό δυναμικό δημιούργημα των πολύπλοκων διαχρονικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ φυσικογεωγραφικών και ανθρωπογενών διεργασιών. Η σημασία του Τοπίου στην ευημερία των σύγχρονων κοινωνιών. Η αειφόρος διαχείριση του Τοπίου ως απαραίτητο στοιχείο του Στρατηγικού Χωρικού Σχεδιασμού (σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο). Ο ρόλος των τοπικών κοινωνιών και των ΟΤΑ.

1.5. - ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΧΩΡΙΚΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ: βασικές έννοιες για την ανάδειξη χωρικών ενοτήτων Τοπίου και τον προσδιορισμό τυπολογιών σε περιοχές του ευρωπαϊκού και μεσογειακού χώρου.

2η θεματική ενότητα (8 εβδομάδες διδασκαλίας):

2 - ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ - ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ, ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ, ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΣΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ – Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΤΑ

2.1. - Ο ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΩΣ ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΩΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗ: Θεμελιώδεις όροι και έννοιες, καθώς και πρακτικές εφαρμογής του Χωρικού Σχεδιασμού στον Διεθνή και Ευρωπαϊκό Χώρο.

2.2. - Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: Η πορεία του Χωρικού Σχεδιασμού στην Ευρώπη: εξελίξεις (κυρίως, στην Περίοδο από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι σήμερα), με έμφαση στην Πολυκεντρική Χωρική Ανάπτυξη και στη Νέα Σχέση Πόλης – Υπαίθρου.

2.3. - ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: Σημαντικά Διεθνή και ευρωπαϊκά παραδείγματα που αποτελούν διαχρονικά σημεία αναφοράς και επιτυχούς εφαρμογής Χωρικού Σχεδιασμού (ΠΡΩΗΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΈΝΩΣΗ, ΗΠΑ, ΚΑΝΑΔΑΣ, ΟΛΛΑΝΔΙΑ, ΓΑΛΛΙΑ, ΙΤΑΛΙΑ, κλπ).

2.4. - ΔΙΕΘΝΗ ΔΙΚΤΥΑ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ: Σύγχρονες πρακτικές, εμπειρίες και προοπτικές διεθνούς δικτύωσης και συνεργασίας για την Χωρική Αειφόρο Ανάπτυξη στη Μεσόγειο και την Ευρώπη: η εμπειρία των διεθνικών και υπερεθνικών δικτύων συνεργασίας (πχ. ο διεθνικός-ευρωπαϊκός χώρος ΙΟΝΙΟ-ΑΔΡΙΑΤΙΚΗ, κλπ).

2.5. - Η ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΥ-ΕΠΙΠΕΔΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ: Συνοπτική Θεώρηση Σχολών Χωρικού Σχεδιασμού και των παραγόντων που τις διαμορφώνουν στον Διεθνή και Ευρωπαϊκό χώρο. - Η κοινωνιολογική διάσταση του Στρατηγικού Χωρικού Σχεδιασμού και ο ρόλος της πολύ-επίπεδης ΤΑ και των ΟΤΑ στη Στρατηγική Ρύθμισης του Χώρου (Διεθνές/ Ευρωπαϊκό πλαίσιο, πρακτικές και παραδείγματα εφαρμογής από το Διεθνή και Ευρωπαϊκό Χώρο). - Από τη σχεδιαστική πρακτική ρύθμισης του Χώρου, στον πολυ-επίπεδο και διατομεακό Διαπραγματευτικό Προγραμματισμό, ως παράγοντα ανάδειξης (νέων) μορφών Χωρικής Διακυβέρνησης.

3η θεματική ενότητα (1 εβδομάδα διδασκαλίας):

3. - ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ: ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ, ΚΥΡΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ – Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΟΤΑ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΩΝ

(1 εβδομάδα διδασκαλίας)

3.1. - Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: Συνοπτική θεώρηση της έννοιας και των μορφών Διακυβέρνησης υπό την διαχρονική της διάσταση (αρχαιότητα, ελληνιστική οικουμενικότητα, μεσαίωνας, σύγχρονη εποχή).

3.2. - Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: Θεώρηση της έννοιας, των διάφορων μορφών και του πολύπλευρου χαρακτήρα (μορφές) της Διακυβέρνησης υπό την σύγχρονη χωρική (κοινωνική, πολιτική, οικονομική, γεωπολιτική) διάσταση: από την Εταιρική Διακυβέρνηση στη Δημοκρατική Διακυβέρνηση του Χώρου υπό το πρίσμα του Στρατηγικού Χωρικού Συμμετοχικού Σχεδιασμού, κλπ.

3.3. - Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΤΑ ΣΤΟΝ ΧΩΡΙΚΟ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ: Η συμβολή της ΤΑ (Διεθνής και Ευρωπαϊκός Χώρος) στον πολυ-επίπεδο και διατομεακό Διαπραγματευτικό Προγραμματισμό, ως παράγοντα ανάδειξης (νέων) μορφών Χωρικής Διακυβέρνησης.

3.4. - Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΤΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΔΕΙΞΗ (ΝΕΩΝ) ΜΟΡΦΩΝ ΧΩΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: Ο ρόλος της πολύ-επίπεδης ΤΑ και των ΟΤΑ στην προώθηση του Στρατηγικού Χωρικού Σχεδιασμού και η συμβολή τους στην ανάδειξη νέων μορφών Χωρικής Διακυβέρνησης (παραδείγματα εφαρμογής από τον διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο: Καναδάς, ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ελβετία, Βραζιλία, κλπ).

4η θεματική ενότητα (1 εβδομάδα διδασκαλίας):

4. - ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΧΩΡΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ, ΠΟΛΥ-ΕΠΙΠΕΔΗ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΝΕΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΧΩΡΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ

4.1. - ΠΟΛΥ-ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: Συγκριτική μελέτη πολυ-επίπεδων συστημάτων (πολυ-επίπεδη Τοπική Αυτοδιοίκηση) και εδαφικών επιπέδων (ΟΤΑ) Χωρικού Σχεδιασμού από τον διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο (επιλέγονται παραδείγματα πολυ-επίπεδων συστημάτων Χωρικού Σχεδιασμού από χώρες όπως πχ. ο Καναδάς, η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Φινλανδία, η Δανία, η Ελβετία, κλπ). Διερευνάται, επίσης, ο σχεδιαστικός ρόλος των ΟΤΑ και η ικανότητά τους για σχεδιασμένη παρέμβαση στο χώρο. 

4.2. - ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ: Συγκριτική επισκόπηση εργαλείων Χωρικού Σχεδιασμού και Συμμετοχικής Διαδικασίας που προωθούνται από τα πολύ-επίπεδα συστήματα Χωρικού Σχεδιασμού (πολυ-επίπεδη Τοπική Αυτοδιοίκηση) και από τους ΟΤΑ στον διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο (επιλέγονται παραδείγματα εργαλείων Χωρικού Σχεδιασμού και Συμμετοχικής Διαδικασίας που ευνοούν την ανάδειξη νέων μορφών Χωρικής Διακυβέρνησης από χώρες όπως πχ. ο Καναδάς, η Γαλλία, η Ιταλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Φινλανδία, η Δανία, η Ελβετία, κλπ).

5η θεματική ενότητα (1 εβδομάδα διδασκαλίας):

5. - ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ

5.1. – ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΏΝ ΕΝΝΟΙΩΝ: Η ανάδυση των όρων «Χωροταξία», «Πολεοδομία» και το ζήτημα του «Σχεδιασμού του Χώρου» και της εδαφικής οργάνωσης των «χρήσεων γης» στην Ελλάδα: Προβλήματα μεταφοράς, σχηματισμού και χρήσης των πολεοδομικών και χωροταξικών όρων (από τα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και ιταλικά) στην ελληνική γλώσσα: εννοιολογικές συγχύσεις. Το ζήτημα της σύγχυσης μεταξύ (τομεακού/ αναπτυξιακού) «Προγραμματισμού» και (Χωρικού) «Σχεδιασμού».

5.2. - ΧΩΡΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: Η πορεία του χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού στην Ελλάδα (από την σύσταση του νεοελληνικού κράτους μέχρι σήμερα). Νομικό πλαίσιο και πολιτική - κοινωνιολογική διάσταση:

1η περίοδος: από τη συγκρότηση του Νεοελληνικού Κράτους μέχρι το 1923.

2η περίοδος: από το 1923 μέχρι το 1974 (μεταπολίτευση).

3η περίοδος: από το 1974 (μεταπολίτευση) μέχρι σήμερα.

6η θεματική ενότητα (1 εβδομάδα διδασκαλίας):

6. – ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΥ ΧΩΡΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: Επιλέγονται και μελετώνται παραδείγματα επιτυχούς εφαρμογής Χωρικού Σχεδιασμού και Χωρικής Διακυβέρνησης (ΚΑΝΑΔΑΣ, ΟΛΛΑΝΔΙΑ, ΓΑΛΛΙΑ, ΙΤΑΛΙΑ, ΒΕΛΓΙΟ, ΕΛΒΕΤΙΑ, ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ, ΗΠΑ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΒΡΑΖΙΛΙΑ, κλπ) σε θέματα που, ενδεικτικά, αφορούν: α). στην αειφόρο διαχείριση υδάτινων περιοχών και των τοπίων τους, ή β). στις καινοτόμες αειφόρες πρακτικές για την ενίσχυση των τοπικών συστημάτων παραγωγής ή γ). στον σχεδιασμό περιφερειακών συστημάτων ανοικτής καινοτομίας ή δ). στην ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης (και των τοπίων της) ως τουριστικού προορισμού, κ.α.

6.1. - α). Σχεδιαστικός και συμμετοχικός ρόλος των ΟΤΑ και της τοπικής κοινωνίας στον Στρατηγικό Χωρικό Σχεδιασμό για την εισαγωγή αειφόρων πρακτικών, με έμφαση στη γεωργική και μικρομεσαία επιχειρηματική-βιομηχανική δραστηριότητα, σε παραποτάμιες και παραλίμνιες περιοχές, με στόχο την προώθηση της βιωσιμότητας και της οικονομικής ευημερίας των υδάτινων περιοχών και των τοπίων τους με όρους σεβασμού του περιβάλλοντος (παραδείγματα εφαρμογής από Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ελβετία, Καναδά, κλπ).

6.2. - β). Στρατηγικός Χωρικός Σχεδιασμός για την προώθηση καινοτόμων αειφόρων πρακτικών με στόχο την προώθηση της βιωσιμότητας και της οικονομικής ευημερίας περιοχών όπου αναπτύσσονται «τοπικά συστήματα παραγωγής» (παραδείγματα εφαρμογής από Γαλλία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδάς, κλπ). Επιλέγονται αντιπροσωπευτικά παραδείγματα μέσω ανάλυσης της τυπολογίας των «τοπικών συστήματων παραγωγής».

6.3. - γ). Χωρικός σχεδιασμός περιφερειακών συστημάτων ανοικτής καινοτομίας. Τυπολογία των περιφερειακών συστημάτων καινοτομίας – Η εμπλοκή των ΟΤΑ. Τρόπος διακυβέρνησης (διακυβέρνηση κοινοτικού τύπου, διακυβέρνηση βασισμένη σε τύπους δικτύων, συγκεντρωτική διακυβέρνηση ή παρεμβατική διακυβέρνηση). Η κοινωνική συνοχή των δικτύων (δίκτυο καινοτομίας ενταγμένο στο περιφερειακό σχέδιο χωροταξίας, δικτυωμένο σύστημα περιφερειακής καινοτομίας, παγκοσμιοποιημένο σύστημα περιφερειακής καινοτομίας). Τα περιφερειακά εμπόδια στην καινοτομία. Αξιολόγηση παραδειγμάτων εφαρμογής σε περιφέρειες του ευρωπαϊκού και διεθνούς χώρου (Βραζιλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Καναδάς, ΗΠΑ, Γαλλία, κλπ).

6.4. - δ). Σχεδιαστικός και συμμετοχικός ρόλος των ΟΤΑ και της τοπικής κοινωνίας στον Στρατηγικό Χωρικό Σχεδιασμό για την ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης (και των τοπίων της) ως τουριστικού προορισμού : οι αλλαγές χρήσεων γης μέσα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες και οι επιπτώσεις στα τοπία, κλπ. Εμφαση στη νησιωτικότητα. Διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο.

6.5. - ε). κ.α.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ

.

Γλώσσα Αξιολόγησης: Ελληνική

Τύπος αξιολόγησης: Διαμορφωτική και Συμπερασματική

Εξέταση: Γραπτή τελική εξέταση με ερωτήσεις ανάπτυξης για την αξιολόγηση γνώσεων θεωρίας (σε ποσοστό 75% του βαθμού + 25% από την εκπόνηση εργασίας) ή/και, σε ειδικές περιπτώσεις, με ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής (σε ποσοστό 75% του βαθμού + 25% από την εκπόνηση εργασίας). (Διαμορφωτική, Συμπερασματική Αξιολόγηση)

Εργασία: Γραπτή εργασία για την αξιολόγηση επιστημονικών μεθόδων έρευνας πεδίου (SWOT ANALYSIS, κ.α.) και εκπόνησης επιστημονικής έρευνας. Ο βαθμός συνυπολογίζεται (σε ποσοστό 25%) εφόσον ο τελικός βαθμός του γραπτού στις εξετάσεις είναι προβιβάσιμος. (Διαμορφωτική, Συμπερασματική Αξιολόγηση)

Κριτήρια αξιολόγησης: Εξέταση - Κατανόηση εννοιών και μεθόδων η οποία προκύπτει από την ορθή χρήση της επιστημονικής ορολογίας, καθώς και από τον βαθμό επιστημονικής εμβάθυνσης και ορθής επιστημονικής τεκμηρίωσης της απάντησης. Εργασία – Ορθή αναζήτηση, επιλογή, αξιολόγηση και αξιοποίηση αξιόπιστων επιστημονικών πηγών. Ορθή χρήση θεμελιωδών μεθοδολογικών κανόνων συγγραφής μιας επιστημονικής εργασίας. Εμπεριστατωμένη ανάλυση και συγκριτική επισκόπηση επιστημονικών εννοιών και δεδομένων. Τεκμηριωμένη εξαγωγή επιστημονικών συμπερασμάτων με χρήση μεθόδων παραγωγικής συλλογιστικής.

Ανάρτηση κριτηρίων: Πάντα προσβάσιμα στην σελίδα του μαθήματος στο e-class και επισήμανση προς τους φοιτητές με σχετικές ανακοινώσεις κατά τη διάρκεια του εξαμήνου.

-Ενδεικτική Προτεινόμενη Βιβλιογραφία :

-Συναφή επιστημονικά περιοδικά:

Παναγιωτάτου Ελίζα, «Συμβολή σε μία Ενιαία Θεώρηση του Χώρου και σε μια άλλη Σχεδιαστική Πρακτική», Αθήνα, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, 1988.

Κουρλιούρος, Ηλίας, «Διαδρομές στις θεωρίες του χώρου (οικονομικές γεωγραφίες της παραγωγής και της ανάπτυξης)», Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001.

Jammer Max, «Έννοιες του Χώρου» (μετάφραση: Τζέλα Λάζαρη, Θάνος Χριστακόπουλος),Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2001.

Lefebvre Henri, «La Production De L'espace», Paris, Economica, 1974.

Σταυρίδης Σταύρος , «Μνήμη και Εμπειρία του Χώρου», Αθήνα, Δ. Φραγκούλης & Σια Ο.Ε., 2006.

Τερζόγλου Νικόλαος Ίων, «Ιδέες του χώρου στον εικοστό αιώνα», Αθήνα, Καπόλα Κων. Παγώνα, 2009.

Μαλούτας Θ., Εμμανουήλ Δ., Ζακοπούλου Ε., Καυταντζόγλου Ρ., Χατζηγιάννη Α., «Κοινωνικοί και Χωρικοί Μετασχηματισμοί στην Αθήνα του 21ου Αιώνα», Αθήνα, ΕΚΚΕ (Σακελλαροπουλος Κωνσταντινος), 2009.

Σπυριδάκης Μάνος (επιμ), «Μετασχηματισμοί του Χώρου», Αθήνα, Καπόλα Κων. Παγώνα, 2009.

Brebbia Carlos, Μπεριάτος Ηλίας (επιμ.), «Sustainable development and Planning V», Southampton (UK), WIT Press & Wessex Institute of Technology, 2011.

Μπεριάτος Ηλίας, Παπαγεωργίου Μαριλένα (επιμέλεια συλλογικού έργου), «Χωροταξία - Πολεοδομία - Περιβάλλον στον 21ο αιώνα. Ελλάδα - Μεσόγειος», Βόλος, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, 2010.

Γοσποδίνη Άσπα, «Διάλογοι για το σχεδιασμό του χώρου και την ανάπτυξη», Αθήνα, Κριτική, 2008.

Brebbia Carlos, Μπεριάτος Ηλίας, Κούγκολος A. (επιμ.), «Sustainable development and planning IV», Southampton (UK), WIT Press & Wessex Institute of Technology, 2009.

Κυβέλου Στέλλα, «Από τη χωροταξία στη χωροδιαχείριση. Η έννοια του στρατηγικού χωρικού σχεδιασμού και της εδαφικής συνοχής στην Ευρώπη», Αθήνα, εκδ. Κρτική, 2010.

Γιαννακούρου Γεωργία, «Η χωροταξία στην Ευρωπαϊκή Ένωση», Αθήνα, εκδ. Παπαζήσης, 2008.

Μπεριάτος Ηλίας (επιμ.), «Théorie et politique du paysage. Expériences grecques et françaises», Βόλος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 2007.

Μαλούτας Θωμάς, Εμμανουήλ Δημήτρης, Ζακοπούλου Ε., Καυταντζόγλου Ρ., Χατζηγιάννη Α., «Κοινωνικοί και Χωρικοί Μετασχηματισμοί στην Αθήνα του 21ου Αιώνα», Αθήνα, Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, 2009.

Brebbia Carlos, Μπεριάτος Ηλίας, Κούγκολος A. (επιμ.), «Sustainable Planning and Development. Selection of papers of International Conference, Algavre PORTUGAL», Southampton (UK), WIT Press - Wessex Institute of Technology & University of Thessaly, 2007.

Larsson Gerhard, «Spatial Planning Systems in Western Europe: An Overview», Amsterdam, IOS Press, 2006

Beriatos Elias, «Paysage et grands espaces de coopération», ιn: 5eme réunion pour la mise en oeuvre de la Convention Européenne du paysage:Conseil de l' Europe, Giron,. Espagne, 2006, pp. 143-149.

Μπεριάτος Ηλίας, Λιβιεράτος Ευάγγελος (επιμ.), «ADRIONIAN Extrema-Proxima. From an Ancient Sea to a Modern Network: Visions, Echoes, Maps and Routes», Θεσσαλονίκη, National Centre for maps and cartographic heritage, 2004.

Μπεριάτος Ηλίας, Ψαλτόπουλος Δ. (επιμ.), «Περιβάλλον και ανάπτυξη της υπαίθρου: οικονομικές, γεωγραφικές και περιβαλλοντικές πτυχές.», Θεμέλιο, Αθήνα, Θεμέλιο, 2003.

Ίδρυμα Σάκη Καράγιωργα (Γεωργαντάς Η., Γκιούρας Θ., μτφρ., επιμ.). «Χώρος, πόλη και εξουσία στη νεωτερικότητα» Αθήνα: Σαββάλας, 2010.

Χτούρης Σωτήρης, «Ορθολογικά συμβολικά δίκτυα. Global states και εθνικά Χόμπιτ», Αθήνα, Νήσος, 2004.

Urbani P., «Urbanistica consensuale», Torino, Bollati Boringhieri, 2000

Derruau Max, «Ανθρωπογεωγραφία», μετάφραση στα ελληνικά: Πρεβελάκης Γιώργος, Αθήνα, εκδ. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), 2007.

Ιωσηφίδης Θεόδωρος, Τερκενλή Θεανώ, Χωριανόπουλος Ιωάννης, «Ανθρωπογεωγραφία. Άνθρωπος, Κοινωνία και Χώρος», Αθήνα, Κριτική, 2007.

Ανδρικοπούλου Ελένη, Γιαννακού Αθηνά, Καυκαλάς Γρηγόρης, Πιτσιάβα-Λατινοπούλου Μάγδα, «Πόλη και πολεοδομικές πρακτικές» Αθήνα, Κριτική (νέα αναθεωρημένη έκδοση), 2014.

Χασάναγας Νικόλαος, «Κοινωνιολογία Τοπίου», Αθήνα, Παπασωτηρίου, 2010.

Κοκκώσης Χάρης, Τσάρτας Πάρις, Γκρίμπα Ελευθερία, «Ειδικές και εναλλακτικές μορφές τουρισμού», Αθήνα, Κριτική, 2013.

Woods Michael, «Γεωγραφία της υπαίθρου» (μετάφραση Γιώργος Μελισσουργός), Αθήνα, Κριτική, 2013.

Γιαουτζή Μαρία, Στρατηγέα Αναστασία, «Χωροταξικός σχεδιασμός. Θεωρια και Πραξη», Αθήνα, Κριτική, 2011.

Μπεριάτος Ηλίας, Δελλαδέτσιμας Παύλος-Μαρίνος, «Σεισμοί και οικιστική ανάπτυξη. Ο ρόλος του αρχιτεκτονικού, πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού», Αθήνα, Κριτική, 2010.

Γοσπονδίνη Ασπα, «Τα τοπία των οικονομιών πολιτισμού και ελεύθερου χρόνου στις ελληνικές πόλεις», στο: ΑΕΙΧΩΡΟΣ, Τόμος 6/ τεύχος 1 (Μάιος 2007).

Δελλαδέτσιμας Παύλος-Μαρίνος, «Ο σχεδιασμός του χώρου: Εξελίξεις και προοπτικές από το παράδειγμα της Ιταλίας», Τόμος 2/ τεύχος 2 (Νοέμβριος 2003).

Βασενχόβεν Λουδοβίκος, «Χωρική διακυβέρνηση. Θεωρία, Ευρωπαϊκή Εμπειρία και η περίπτωση της Ελλάδας», Αθήνα, Κριτική, 2010.

Βασενχόβεν Λουδοβίκος, «Η δηµοκρατικότητα του σχεδιασµού του χώρου και η αµφισβήτηση του ορθολογικού "µοντέλου"», στο: ΑΕΙΧΩΡΟΣ, Τόμος 1/ τεύχος 1 (Νοέμβριος 2002).

Μεταξάς Θεόδωρος, Λαλένης Κωνσταντίνος, «Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός ως τύπος σχεδιασμού και ως εργαλείο αποτελεσματικής Aστικής Διαχείρισης», στο: ΑΕΙΧΩΡΟΣ, Τόμος 5/ τεύχος 1 (Μάιος 2006).

Καυκαλάς Γρηγόρης, «Ζητήματα χωρικής ανάπτυξης. Θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές», Αθήνα, Κριτική, 2004.

Αραβαντινός Αθαν., «Πολεοδομικός σχεδιασμός, για μια βιώσιμη ανάπτυξη του αστικού χώρου», Αθήνα, Συμμετρία, 1997.

Αραβαντινός Αθαν., «Δυναμικές και σχεδιασμός κέντρων στην πόλη των επόμενων δεκαετιών - προς συγκεντρωτικά ή αποκεντρωτικά σχήματα;», στο: ΑΕΙΧΩΡΟΣ, Τόμος 1/ τεύχος 1 (Νοέμβριος 2002).

Τασοπούλου Αναστασία, «Προσεγγίζοντας τη διακυβέρνηση και τα θεωρητικά της διλήμματα», στο ΑΕΙΧΩΡΟΣ, Τεύχος 17 (2012).

Μπεριάτος Ηλίας, «Σχεδιασμός και διαχείριση προστατευομένων περιοχών στην Ελλάδα: Θεσμικές εξελίξεις, προβλήματα και προοπτικές», στο: ΑΕΙΧΩΡΟΣ, Τόμος 2/ τεύχος 1 (Μαίος 2003).

Αραβαντινός, Αθαν., «Πολεοδομικός σχεδιασμός». Αθήνα: Συμμετρία, 2007.

Αγγελίδης, Μηνάς, «Χωροταξικός σχεδιασμός», Αθήνα: Συμμετρία, 2004. .

OCDE, «Towards a New Role for Spatial Planning», Paris, OCDE, 2001.

Adams Neil, Cotella Giancarlo, Nunes Richard, «Territorial Development, Cohesion and Spatial Planning», New York, Routledge, 2011.

Dühr Stefanie, Colomb Claire, Nadin Vincent, «European Spatial Planning and Territorial Cooperation», New York, Routledge, 2010.

Conseil de l’Europe, «Facettes du paysage. Réflexions et propositions pour la mise en oeuvre de la Convention européenne du paysage», Strasbourg, Conseil de l’Europe, 2912.

Conseil de l’Europe, «Paysage et développement durable : les enjeux de la Convention européenne du paysage», Strasbourg, Conseil de l’Europe, 2OO6.

Council of Europe, «Toolkit on Strategic Municipal Planning and Performance Management at Local Level», Strasbourg, Conseil de l’Europe, 2O12.

Θεοδωρίδου, Λ., Καριώτου, Γ., «Αστικοί μετασχηματισμοί και πολεοδομικές εφαρμογές». Θεσσαλονίκη: Δίσιγμα, 2010.

Κομνηνός Νίκος, «Περιφερειακοί Πόλοι Καινοτομίας στην Ελλάδα 2001-2009: Σχεδιασμός εστιασμένων συστημάτων καινοτομίας», στο: ΑΕΙΧΩΡΟΣ, Τόμος 6/ τεύχος 2 (Νοέμβριος 2007).

Θεοδωρά Γιώτα, Λουκάκης Παύλος, «Τυπολόγηση των Ελληνικών Πόλεων με Κριτήρια Περιφερειακής Εμβέλειας», στο: ΑΕΙΧΩΡΟΣ, Τόμος 4/ τεύχος 2 (Νοέμβριος 2005).

Kreukels Anton, Salet Willem, Thornley Andy, «Metropolitan Governance and Spatial Planning: Comparative Case Studies of European City-Regions», London, Spon Press, 2003.

Gumuchian H., Grasset E., Lajarge R., Roux E., «Les acteurs, ces oubliés du territoire», Paris, Economica (Coll. Géographie, Anthropos,), 2003.

Danielle Charles-Le Bihan, «Les instruments juridiques de l'aménagement du territoire de l'Union Européenne», Paris, Rennes, Presses Universitaires de Rennes, 2004.

Healy Patsy, «Collaborative Planning: Shaping Places in Fragmented Societies», Βανκούβερ, Macmillan Press LTD - Houndmills: Palgrave, 1997.

Allmendinger Philip, «Towards a Post-Positivist Typology of Planning Theory», in: Planning Theory, March 2002 vol. 1 no. 1 77-99.

Βαΐου Ντίνα, Χατζημιχάλης Κωστής, «Ο χώρος στην αριστερή σκέψη», Αθήνα, Καπόλα Κων. Παγώνα, 2012.

Γουργιώτης Ανέστης, Ζαβός Αλέξανδρος, Κάλλας Γιάννης, Καραγάνης Αναστάσιος, Κιτρίνου Ελένη, Λαγός Δημήτρης, Μίμης Άγγελος, Μιχαλαίνα Ευανθία, Μπολατόγλου Θεόδωρος, Ναγόπουλος Νίκος, Παπαδασκαλόπουλος Αθανάσιος, Ρόντος Κώστας, Ρόντος Πέτρος, Τσαπαλά Φλώρα, Τσιλιμίγκας Γιώργος, Χριστοφάκης Μανώλης «Θέματα περιφερειακού σχεδιασμού & χωρικής ανάλυσης», Αθήνα, Γεωργία Σωτ. Μπένου, 2011

Bachelard Gaston, «Η Ποιητική του Χώρου», Αθήνα, εκδόσεις Βασδέκη-Αφοι Βασδέκη Ο.Ε, 1992.

Φώτης Γεώργιος, «Ποσοτική Χωρική Ανάλυση», Αθήνα, Γκοβόστης Εκδοτική ΑΒΕΕ, 2008.

Παπαπετρόπουλος Ανδρέας Δ, «Χωροταξικός Σχεδιασμός και Βιώσιμη Ανάπτυξη», Αθήνα, Νομική Βιβλιοθήκη ΑΕΒΕ, 2009.

Τσουκαλά Κ., Παντελίδου Χ. , «Νεολαία. www. Δημόσιος Χώρος», Αθήνα, Επίκεντρο Α.Ε., 2012.

Κάστελς Μανουέλ, «Ο γαλαξίας του διαδικτύου», Αθήνα, Αθανάσιος Α. Καστανιώτης ΑΕΒΕΔΕ , 2005.

Norberg – Schulz Christian, «Genius Loci το Πνεύμα του Τόπου», Αθήνα, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, 2009.

Simmel Georg, Ritter Joachim, Εrnst H. Gombrich Ernst H, «Το Τοπίο», Αθήνα, Επιμέλεια Έκδοση & Εμπορία Βιβλίων Α.Ε., 2004.

Eriksen Thomas Hylland, «Μικροί τόποι, μεγάλα ζητήματα», Αθήνα, Κριτική, 2007.